تعهد تخییری در حقوق ایران
محورهای موضوعی : حقوق خصوصی
اکبر ایمان پور
1
(استادیار حقوق خصوصی،گروه حقوق خصوصی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه گیلان،رشت، ایران)
مهری مسعودی
2
(دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی،گروه حقوق خصوصی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه گیلان،رشت،ایران ،)
کلید واژه: موضوع تعهد- تعهد تخییری- معین بودن- غرر,
چکیده مقاله :
یکی از انواع تعهداتی که از عقد ناشی می‌شود و مردم در قراردادهایشان به آن متعهد می‌شوند، تعهد تخییری است. تعهد تخییری، تعهدی است با دو یا چند موضوع که اجرای یکی از موضوعات برای وفای به عهد کافی است. مانند تعهد کسی که کالایی را از شخصی گرفته که آن را بررسی کند و بعد از بررسی و سنجش تصمیم بگیرد که آن را خریداری نماید یا خیر. کسی که مالی را به این شکل اخذ نموده است می¬تواند مال را بازگرداند یا آنکه آن را نگاه دارد و قیمت آن را بپردازد. فقها و حقوقدانان در اعتبار و عدم اعتبار چنین تعهداتی اختلاف نظر دارند و مقررات قانونی نیز در این مورد نص صریح و شفافیت لازم را ندارند. اگر چه عده‌ای بر این باورند که موضوعات تعهد تخییری باید هم عرض یکدیگر باشند تا به اعتبار عقد خللی وارد نیاورد. این عده معتقدند تعهد تخییری، تعهد به دو یا چند مال با اوصاف و بهای معین است و انتخاب کننده نیز معلوم است و هیچ ابهام و تردید نامتعارفی باقی نمی¬ماند. گاهی به جای تعیین موضوع تعهد، ضابطه¬ای تعیین می¬گردد که در این صورت نباید موضوع تعهد را مجهول تلقی کرد. در واقع با تعیین دارنده حق انتخاب که ممکن است متعهد یا متعهدله باشد غرر از بین می¬رود و زمینه بطلان تعهد منتفی می‌گردد. عده‌ای نیز بر خلاف آن نظر دارند. نگارندگان در این مقاله سعی دارند ضمن تبیین مفهوم تعهد تخییری، مقایسه آن با عناوین و مفاهیم مشابه، اعتبار یا عدم اعتبار آن را در فقه و حقوق ایران بررسی نموده و راه کار مناسبی را در اختیار علاقه مندان قرار دهد.
One of the types of obligations that arise from the contract and people commit to it in their contracts is voluntary obligation. Voluntary commitment is a commitment with two or more issues where the implementation of one of the issues is enough to fulfill the promise. Like the commitment of someone who has bought a product from a person to check it and decide to buy it or not after checking it. Jurists and jurists have different opinions on the validity and invalidity of such obligations, and the legal regulations do not have the necessary transparency in this matter. Although some people believe that the subjects of voluntary commitment should be equal to each other so as not to affect the validity of the contract. These people believe that voluntary commitment is a commitment to two or more goods with specific characteristics and price, And the selector is also known, and there is no unusual uncertainty. Sometimes, instead of determining the subject of the obligation, rules are determined, in which case the subject of the obligation should not be considered unknown. In fact, by determining the holder of the right to choose, who may be the obligor or obligee, the confusion is eliminated and the grounds for voiding the obligation are eliminated. Some people have the opposite opinion. In this article, the authors try to explain the concept of voluntary obligation, compare it with similar titles and concepts, examine its validity or invalidity in Iranian jurisprudence and law, and provide a suitable solution to those interested.
1-راکی، محمدعلی(1415)، کتاب¬البیع، جلد دوم، قم: مؤسسه¬ی در راه حق، چاپ نخست،
2-امامی، سیدحسن(1371)، حقوق مدنی، جلد نخست، تهران:اسلامیه، چاپ نهم.
3-السنهوری، عبد¬الرزاق(1388)، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. با ترجمه سید مهدی دادمرزی و محمد¬حسین دانش¬کیا، جلد سوم، انتشارات دانشگاه قم.
4-انصاری، شیخ مرتضی(1391)، مکاسب. با ترجمه محمد مسعود عباسی و توضیح و تعلیق حضرت آیت¬الله پایانی، جلد هشتم، مؤسس انتشارات دار¬العلم، چاپ دوم.
5-جعفری لنگرودی، محمد¬جعفر(1375)، دایره المعارف حقوق مدنی وتجارت، جلد اول، تهران، انتشارات بنیاد ¬¬استاد.
6-جعفری ¬لنگرودی، محمد¬جعفر(1378)، حقوق تعهدات، کتابخانه¬گنج دانش، چاپ سوم .
7-شهیدی، مهدی(1388)، تشکیل قراردادها وتعهدات، جلد اول، تهران: مجد، چاپ هشتم.
8-صفایی، سید حسین(1371)، حقوق مدنی، جلد اول، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
9-فیض، علیرضا(1385)، مبادی فقه واصول، تهران: دانشگاه تهران، چاپ هجدهم.
10-کاتوزیان، ناصر(1374)، نظریه¬ی عمومی تعهدات، تهران:یلدا، چاپ نخست.
11-کاتوزیان، ناصر(1386)، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، تهران: میزان، چاپ پنجم.
12-کاتوزیان، ناصر(1386)، قواعد عمومی قراردادها، جلد دوم، تهران: میزان، چاپ پنجم،
13-محمدی، ابوالحسن(1383)، مبانی استنباط حقوق اسلامی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ هجدهم .
14-مراغه¬ای، میرفتاح(1429)، عناوین، جلد دوم، قم: اسلامی، چاپ سوم.
15-مظفری، خدیجه(1394)، تعهد تخییری، تهران:مجد، چاپ اول.
16-نجفی، شیخ محمد حسن(1412)، جواهرالکلام فی شرح شرائع¬الاسلام، جلد هشتم، بیروت: مؤسسه المرتضی العالمیه.
17-نراقی، ملااحمد(1375)، عوایدالایام، مکتب الاعلام الاسلامی، قم
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Raki, Mohammad Ali (1994), Kitab Al-Bay, second volume, Qom: Institute on the Right Path, first edition-
Emami, Seyyed Hasan (1991), Civil Rights, first volume, Tehran: Islamiyeh, 9th edition-
Al-Senhouri, Abd al-Razzaq (2009), al-Wasit fi Sharh al-Qanun al-Jadid al-Madani. Translated by Seyyed Mehdi-
Dadmarzi and Mohammad Hossein Daneshkia, third volume, Qom University Publications
Ansari, Sheikh Morteza (2013), Makasb. With the translation of Mohammad Masoud Abbasi and the explanation-
and suspension of Hazrat Ayatollah Payani, the eighth volume, the founder of Dar Al Alam Publishing House, the second edition
Jaafari Langroudi, Mohammad Jaafar (1996), Encyclopaedia of Civil and Business Laws, Volume 1, Tehran,-
Ostad Foundation Publications
Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar (1999), Laws of Obligations, Ganj Danesh Library, third edition-
Shahidi, Mehdi (2008), forming contracts and commitments, first volume, Tehran: Majd, 8th edition-
Safaei, Seyyed Hossein (1992), Civil Rights, first volume, Tehran: Islamia bookstore-
Faiz, Alireza (2006), Fundamentals of Islamic Jurisprudence, Tehran: University of Tehran, 18th edition-
Katouzian, Nasser (1995), General Theory of Obligations, Tehran: Yalda, first edition-
Katouzian, Nasser (2006), General rules of contracts, second volume, Tehran: Mizan, fifth edition-
Katouzian, Nasser (2006), General rules of contracts, second volume, Tehran: Mizan, fifth edition-
Mohammadi, Abolhasan (2004), The Basics of Inferring Islamic Law, Tehran: University of Tehran, 18th edition-
Maragheh, Mirftah (2008), titles, second volume, Qom: Islamic, third edition-
Mozafari, Khadijah (2014), The Commitment of Choice, Tehran: Majd, first edition-
Najafi, Sheikh Muhammad Hassan (1991), Jawaharlal Kalam in the explanation of Islamic Laws, Volume 8-
Beirut: Al-Mortaza Al-Alamiya Institute
Naraghi, Mulla Ahmed (1996), Al-Alayam, School of Islamic Studies, Qom-